آثار و برکات نماز
با نگاهی به آیات و روایات، درمی یابیم که برای نماز، آثار و برکات زیادی وجود دارد و ما در اینجا، برخی از آنها را مورد توجه قرار می دهیم؛ توجهی که باعث می شود در عده ای روحیه قدرشناسی نسبت به نماز پدید آید و برای عده ای، نقطه آغازی خواهد بود برای دست یافتن به این آثار. آثار فردی، خانوادگی و اجتماعی نماز 1،بازدارندگی از گناه:قرآن کریم می فرماید:"نماز را بپا دار، همانا نماز از فحشا و منکر، نهی می کند." (عنکبوت/45). منظور از "فحشا" اشاره به گناهان بزرگ پنهانی و "منکر" گناهان بزرگ آشکار است یا این که فحشا، گناهانی است که بر اثر غلبه قوای شهویه و منکر، بر اثر غلبه قوه غضبیه صورت می گیرد. انسانی که به نماز می ایستد، تکبیر می گوید، خدا را از همه چیز برتر می شمرد، به یاد نعمتهای او می افتد، حمد و سپاس او می گوید، به یاد روز جزا می افتد، به بندگی او اعتراف می کند، از او یاری می جوید، صراط مستقیم را از او می طلبد و از راه کسانی که بر آنها غضب شده و گمراهان، به خدا پناه می برد. بدون شک، در قلب و روح چنین انسانی، جنبشی به سوی حق و حرکتی به سوی پاکی و جهشی به سوی تقوا پیدا می شود... از این گذشته، وقتی فرد مقدمات نماز را به جای می آورد، خود را شستشو داده و پاک می کند، حرام و غصب را از خود دور می سازد و به بارگاه دوست می رود. همه این امور، تأثیر بازدارنده در برابر خط فحشا و منکرات دارد. اما، هر نمازی به همان اندازه که از شرایط کمال و روح عبادت برخوردار است، اثرگذار است. به عبارتی، نهی از فحشا و منکر، سلسله مراتب و درجاتی دارد و هر نمازی به نسبت رعایت شرایط، دارای بعضی از این درجات است... پیامبر اکرم (ص) در حدیثی فرمودند:"کسی که نمازش او را از فحشا و منکر باز ندارد، هیچ بهره ای از نماز حاصل نکرده است." همچنین، فرمودند:"کسی که از فرمان نماز اطاعت نکند، نمازش نماز نیست و اطاعت نماز آن است که نهی آن را از فحشا و منکر به کار بندد." و در حدیث دیگری چنین آمده:"جوانی از انصار، نماز را با پیامبر ادا می کرد و با این حال، آلوده گناهان زشتی بود؛ این ماجرا را به پیامبر عرضه داشتند. فرمود:سرانجام، روزی نمازش او را از این اعمال باز می دارد." بازدارندگی نماز از فحشا و منکر به قدری اهمیت دارد که در بعضی روایات اسلامی به عنوان معیار سنجش نماز مقبول و غیر مقبول از آن یاد شده است، چنان که امام صادق(ع) می فرمایند:"کسی که دوست دارد بداند خدا نمازش را قبول کرده یا نه، باید ببیند آیا این نماز، او را از زشتی ها باز داشته یا نه. به همان مقدار که باز داشته، نمازش قبول است....(1) که البته قبول نماز در پیشگاه خدا، با انجام تکلیف متفاوت است، بدین معنا که کسی که نماز می خواند، به تکلیف عمل کرده اما شاید نماز واقعی نباشد. " 2،یاد خدا:قرآن کریم می فرماید:"و لذکرا... اکبر". ظاهر این جمله می خواهد فلسفه مهمتری را بیان کند و آن، این است که نماز، انسان را به یاد خدا می اندازد که ریشه هر خیر و سعادتی است و حتی عامل اصلی نهی از فحشا و منکر نیز همین "ذکرا..." می باشد؛ در واقع برتری آن به خاطر این است که علت و ریشه به حساب می آید. اصولاً یاد خدا مایه حیات قلبها و آرامش دلهاست و چیزی به پایه آن نمی رسد که "الا بذکرا... تطمئن القلوب" و اصولاً روح همه عبادتها ذکر خداست. اقوال نماز، افعال، مقدمات و تعقیبات نماز، در واقع یاد خدا را در دل انسان زنده می کند. و در سوره "طه" آیه 14، به این فلسفه اساسی اشاره شده است که:"ای موسی. نماز را برپادار تا به یاد من باشی...." بنابراین، دقت در متون آیات و روایات اسلامی، ما را به نکات بیشتری رهنمون می سازد، از جمله این که روح و اساس و هدف و پایه و مقدمه و نتیجه و بالاخره فلسفه نماز، همان یاد خداست؛ همان ذکرا... است که در آیه فوق به عنوان برترین نتیجه بیان شده است.
البته، ذکری که مقدمه فکر و فکری که انگیزه عمل بوده باشد، چنان که در حدیثی از امام صادق(ع) آمده که در تفسیر جمله "ولذکرا... اکبر" فرمودند:"منظور، یاد خدا کردن به هنگام انجام حلال و حرام است." (یعنی به یاد خدا بیفتد به سراغ حلال برود و از حرام چشم بپوشد.(2)) اگر ذکر خدا موجب محبوبیت می شود و باعث برائت از آتش و نفاق می گردد(3) و اگر در پرتو ذکر خدا، چشمهای بسته گشوده شده و گوشهای سنگین می شنوند(4) و اگر ذکر خدا نور دلها بوده و قلب را زنده می کند و عقل را نورانی می نماید(5) و به انسان، شرح صدر می دهد(6) و در نهایت، موجب رستگاری انسان می شود(7) همه این آثار برای نماز که بزرگ ترین ذکر خداست وجود دارد. بنابراین، برپا داشتن نماز، خدا را به یاد آورده و خدا را در انسان، پاینده می سازد(8) و در سایه نماز، ذکر خدا اقامه می شود؛ همچنان که برای اقامه ذکرا...
است.(9) و به تحقیق، هر کس تزکیه کند و نام پروردگارش را ذکر نماید و نماز بخواند،
رستگار می شود. (اعلی/14و15)
پی نوشتها
1و2،تفسیر نمونه، ج16، ص284 تا293.
3،وسایل الشیعه، ج4، ص1181، باب 5 از ابواب الذکر.
4،بحارالانوار، ج69، ص325.
5و6،منتخب غررالحکم، ص23و19.
7،واذکروا ا... ذکراً کثیراً لعلکم تفلحون، انفال/45.
8،طه/14.
9،الصلاة فی الکتاب والسنة، ری شهری، ص17.
برچسب ها : اسلام , نماز , رمز موفقیت , آثار نماز , برکات نماز ,
