اهمیت نماز از نظر آیات و روایات
خداوند در قرآن می فرماید:«یا ایها الذین آمنوا اذکروا الله ذکرا کثیرا و سبحوه بکرة و اصیلا»: ای کسانی که ایمان آورده اید ! خدا را بسیار یاد کنید . و صبح و شام او را نیایش کنید (سوره احزاب ، آیات 41 و . 42). در مورد نماز پیغمبر اکرم فرمود و یا ائمه اطهار فرمودند ( چون هم در کلمات رسول اکرم هست و هم در کلمات ائمه ) « الصلوة عمود الدین » (وسائل ، ج3 ، ص 23 ، ح . 13)نماز عمود خیمه دین است یعنی اگر دین را به منزله یک خیمه بر پا شدهای بدانیم که هم چادر دارد و هم طناب و هم حلقه و هم میخی که بزمین کوبیدهاند و هم عمودی که آن خیمه را بر پانگاه داشته است ، نماز به منزله عمود این خیمه بر پا شده است . و مخصوصا در حدیث نبوی که رسول اکرم بیان فرموده است ، همین مطلب به همین شکل توضیح داده شده است.
درباره نماز وارد شده است : « ان قبلت قبل ما سواها و ان ردت رد ما سواها » (وسائل ، ج3 ، ص 22 ، ح 1 ): یعنی شرط قبولی و پذیرش سایر اعمال انسان قبولی نماز است . به این معنی که اگر انسان کارهای خیری انجام بدهد و نماز نخواند و یا نماز بخواند اما نماز نادرست و غیر مقبولی که رد بشود ، سایر کارهای خیر اوهم رد میشود . شرط قبولی سایرکارهای خیر انسان قبول شدن نماز اوست . در حدیث دیگر است که : « الصلوة قربان کل تقی » (نهج البلاغه ، حکمت 131 ، ص . 1152 ) ، نماز مایه تقرب هر انسان پرهیز کار است . باز در حدیث دیگر است که شیطان همیشه از مؤمن ناراحت و گریزان است ، مادامی که مراقب و محافظ نمازش هست و امثال اینها که ما در اخبار و احادیث زیاد داریم و حتی از خود قرآن مجید میتوان این مطلب را یعنی اهمیت فوق العاده نماز را استنباط کرد. نماز، جزء برنامه انبیاء بوده است . حضرت عیسی (ع) در گهواره می گوید: خداوند مرا تا زنده هستم به نماز و زکات سفارش کرده است : «وأوصنی بالصلوة والزکوة ما دمت حیّا» (مریم ، 31) امام حسین (ع)، حتی ظهر روز عاشورا در میدان مبارزه و در برابر تیرهای دشمن هم نماز را رها نکرد.
حضرت ابراهیم (ع) ، همسر وکودک خویش را در بیابان های داغ مکّه ، که آن هنگام هیچ آب و گیاهی نداشت ، مسکن داد و گفت : خدایا، تا نماز به پا دارند: «اّنی أسکنت من ذریتی بواد غیر ذی زرع عند بیتک المحرم ربنا لیقیموا الصلوة» (ابراهیم ، 37) پیشوایان معصوم ما، هنگام نماز، رنگ خود را می باختند و می فرمودند: وقت ادای امانت الهی وحضور در پیشگاه الهی است . (بحار الانوار ، ج 81) گرچه بعضی نماز را به طمع بهشت یا ترس از عذاب جهنم می خوانند، امّا امیرالمومنین (ع) نماز را نه برای تجارت یا سپری از آتش ، بلکه بخاطر شایستگی خدا برای عبادت ، انجام می دهد. (نهج البلاغه ، حکمت ،237) برای اهتمام به این برنامه سازنده ، اسلام به پدران و مادران سفارش کرده که اطفال خود را قبل از بلوغ، مثلا از سن ّ هشت سالگی به هر نحو که می توانند وادار به نماز کنند و گاهی هم بخاطر بی اعتنایی شان ، از خود خشونت نشان دهند. (وسائل اشیعه ، ج 3 ، ص 13) آنکه اهل نماز است ، با مبداء هستی مرتبط است . مثل خلبانی که با اتاق فرمان ارتباط دارد. نماز، سبب آمرزش گناهان و زدودن آثار لغزش هاست .
قرآن ، پس از دستور به نماز، می فرماید:«اّن الحسنت یذهبن السیئات » (هود ، 114) نیکی ها، بدی ها را از بین می برد. خداوند در سوره ی نور می فرماید:« وَ اقیمُواالصَّلاةَ وَ اتواالزَّکاة وَ اَطیعُواالرَّسوُلَ لعَلکُمْ ترْحَمُونَ» (نور/ 56) " و نماز را بر پا دارید و زکات بدهید و رسول را اطاعت کنید تا مشمول رحمت شوید."خداوند در این آیه اولین شرط برای داخل شدن در رحمت را برپایی نماز برمی شمارد.در آیه دیگر خداوند به همراهی خدا با نمازگزاران اشاره می کند و می فرماید:«"وَ لقَدَ اَخذاللهُ میثاقَ بَنی اِسْرائیلَ وَ بَعَثنا مِنهُمْ اثنیْ عَشَرَ نقیباً وَ قالَ اللهُ اِنّی مَعَکُمْ لَئِنْ اَقَمتمُ الصَّلاةَ. (مائده / 12) " و خدا از بنی اسرائیل پیمان گرفت و از آنها دوازده رهبر و سرپرست برانگیختیم و خداوند گفت من با شما هستم اگر نماز را بر پا دارید… . در این آیه حمایت و همراهی خدا از بنی اسرائیل را مشروط به شروطی می کند که اولین آنها بر پاداشتن نماز است. یعنی تا وقتی که نماز را برپا دارند مشمول حمایت خداوند می شوند و ترک نماز، ترک هدایت خداوند را در پی دارد.
این معنا می تواند شامل تمام نمازگزاران و تارکان نماز نیز باشد.در جای دیگر خداوند در مورد اهمیت نماز می فرماید:« وَ الَّذِینَ یُؤْمِنُونَ بِالاَخِرَةِ یُؤْمِنُونَ بِهِ وَ هُمْ عَلى صلاتهِمْ یحَافِظونَ(انعام ، 92) : آنها که به آخرت ایمان دارند به آن ایمان مى آورند و مراقب نمازهاى خویش مى باشند .دراین آیه از میان تمام دستورات دینى تنها اشاره به نماز شده است و همانطور که مى دانیم نماز مظهر پیوند با خدا و ارتباط با او است و به همین دلیل از همه عبادات برتر و بالاتر است ، و به عقیده بعضى هنگام نزول این آیات تنها فریضه اسلامى همین نماز بود .در جای دیگر درباره اهمیت نماز شب بیان می کند که« تَتَجَافى جُنُوبُهُمْ عَنِ الْمَضاجِع یَدْعُونَ رَبهُمْ خَوْفاً وَ طمَعاً وَ مِمَّا رَزَقْنَهُمْ یُنفِقُونَ(سجده ،16)»: پهلوهایشان از بسترها در دل شب دور مى شود ( بپا مى خیزند و رو به درگاه خدا مى آورند ) پروردگار خود را با بیم و امید مى خوانند ، و از آنچه به آنها روزى داده ایم انفاق مى کنند . جمله تتجافى جنوبهم عن المضاجع اشاره است به مساله نماز شب .
در حدیثى از امام صادق (علیه السلام) مى خوانیم : «ما من حسنة الا و لها ثواب مبین فى القرآن ، الا صلوة اللیل ، فان الله عز اسمه لم یبین ثوابها لعظم خطرها ، قال : فلا تعلم نفس ما اخفى لهم من قرة اعین »: هیچ عمل نیکى نیست مگر اینکه ثواب روشنى در قرآن براى آن بیان شده ، مگر نماز شب که خداوند بزرگ ثواب آن را روشن نساخته به خاطر اهمیت آن ، لذا فرموده است : هیچکس نمى داند چه ثوابهائى که مایه روشنائى چشمان است براى آنها نهفته شده است .
در روایتى از امام باقر (علیه السلام) چنین مى خوانیم که به یکى از یارانش فرمود : «الا اخبرک بالاسلام اصله و فرعه و ذروة سنامه» : آیا ریشه و شاخه و بلندترین قله اسلام را به تو معرفى کنم ؟ .راوى عرض کرد بفرمائید : فدایت شوم . فرمود :« اما اصله الصلوة ، و فرعه الزکاة ، و ذروة سنامه الجهاد ! »: ریشه اش نماز است و شاخه اش زکات ، و قله مرتفع آن جهاد است . سپس افزود : اگر بخواهى تمام ابواب خیر را به تو معرفى کنم . راوى مى گوید : بفرمائید فدایت شوم . امام فرمود :« الصوم جنة ، و الصدقة تذهب بالخطیئة ، و قیام الرجل فى جوف اللیل بذکر الله ، ثم قرأ تتجافى جنوبهم عن المضاجع» : روزه سپرى است در مقابل آتش و صدقه محو کننده گناه است ، و بر خاستن انسان در دل شب او را به یاد خدا مى اندازد ، سپس آیه تتجافى جنوبهم عن المضاجع را تلاوت فرمود . در تفسیر مجمع البیان از معاذ بن جبل چنین نقل شده که در غزوه تبوک در خدمت رسولخدا (صلى الله علیه وآله وسلّم) بودم ، گرما همه را سخت ناراحت کرده بود و هر کس به گوشه اى پناه مى برد ، ناگهان دیدم که پیامبر (صلى الله علیه وآله وسلّم) از همه به من نزدیکتر است ، خدمتش رفتم عرض کردم : اى رسول خدا (صلى الله علیه وآله وسلّم) ! عملى به من بیاموز که مرا وارد بهشت کند ، و از آتش دوزخ دور سازد .
فرمود : سؤال بزرگى کردى ، اما پاسخ آن براى کسى که خدا بر او آسان کرده است مشکل نیست سپس افزود : «تعبد الله و لا تشرک به شیئا و تقیم الصلوة المکتوبة و تؤدى الزکوة المفروضة و تصوم شهر رمضان »: خدا را پرستش کن و چیزى را شریک او قرار نده نمازهاى واجب را انجام ده و زکات واجب - حق مستمندان - را اداء کن و ماه رمضان را روزه بگیر . بعد فرمود : و اگر بخواهى از ابواب خیرات به تو خبر مى دهم عرض کردم اى پیامبر بفرمائید فرمود :« الصوم جنة من النار و الصدقه تکفر الخطیئه و قیام الرجل فى جوف اللیل یبتغى وجه الله ثم قرأ هذه الایه تتجافى جنوبهم عن المضاجع »: روزه سپرى است در برابر آتش و انفاق در راه خدا کفاره گناهان است ، و قیام انسان در دل شب براى خشنودى خدا .
سپس آیه تتجافى جنوبهم را قرائت فرمود . خداوند در جای دیگر می فرماید:«فَإِذَا قَضیْتُمُ الصلَوةَ فَاذْکرُوا اللَّهَ قِیَماً وَ قُعُوداً وَ عَلى جُنُوبِکمْ فَإِذَا اطمَأْنَنتُمْ فَأَقِیمُوا الصلَوةَ إِنَّ الصلَوةَ کانَت عَلى الْمُؤْمِنِینَ کِتَباً مَّوْقُوتاً(نساء،103) و هنگامى که نماز(نماز خوف) را به پایان رسانیدید خدا را یاد کنید در حال ایستادن و نشستن و به هنگامى که به پهلو خوابیده اید ، و هر گاه آرامش یافتید، نماز را ( به صورت معمول ) انجام دهید ، زیرا نماز وظیفه ثابت و معینى براى مؤمنان است . منظور از یاد خدا در حال قیام و قعود و بر پهلو خوابیدن ، ممکن است همان حالات استراحت در فاصله هائى که در میدان جنگ واقع مى شود باشد و نیز ممکن است به معنى حالات مختلف جنگى که سربازان گاهى در حال ایستادن و زمانى نشستن و زمانى به پهلو خوابیدن ، سلاحهاى مختلف جنگى از جمله وسیله تیراندازى را بکار مى برند ، بوده باشد . آیه فوق در حقیقت اشاره به یک دستور مهم اسلامى است ، که معنى نماز خواندن در اوقات معین این نیست که در سایر حالات انسان از خدا غافل بماند بلکه ، نماز یک دستور انضباطى است که روح توجه به پروردگار را در انسان زنده مى کند و میتواند در فواصل نمازها خدا را به خاطر داشته باشد خواه در میدان جنگ باشد و خواه در غیر میدان جنگ .
برچسب ها : اسلام , حکمت نماز , نماز , اهمیت نماز از نظر آیات و روایات , آیات و روایات , رمز موفقیت ,
