آسیب شناسی نماز

انسان درمسیر زندگی خویش لحظاتی شیرین و به یاد ماندنی را تجربه می کند که شیرینی آن همیشه در کام و وجودش ماندگار است از بین تمام این لحظات، شیرین ترین لحظات یک مؤمن واقعی لحظاتی است که با خدای بی نیاز به خلوت نشسته و به راز و نیاز و عبادت با حضرت حق می پردازد.

 لحظه نماز با شکوه ترین لحظه  ارتباط انسان سرا پا نیاز به وجود مطلق بی نیازاست . در حقیقت آن لحظه نورانی فرصتی است طلایی که خداوند مهربان برما منت نهاده و از سر لطف و محبتی که به بندگانش دارد آن را در اختیار ما قرار داده تا در آن فرصت زیبا بتوانیم قلب و جان خود را از عالم طبیعت و خاک جدا نموده و روحمان را به عالم بالا پروازداده و در سایه این پرواز ملکوتی به جان خود جلا و صفا بخشیم.

نماز یاد و ذکر خداست. نماز تسلی بخش و آرامش گر دلهای مضطرب و خسته و مایه صفای باطن است. دراین میان در جامعه اسلامی  افرادی را می بینیم بویژه جوانان و نوجوانان  که کم کم از نماز فاصله  گرفته و به جرگه غافلان در می آیند لذا بر خود فرض میدانم نگاهی  گذرا بر ویژگی های جوانان سپس وارد مقوله غفلت آنان از نمازشوم:

دربررسی نظرات و دیدگاههای روانشناسی به تعاریف متفاوتی از دوره جوانی و نوجوانی برمی خوریم. مجموع یافته های تعاریف نشان می دهد که نوجوانی و جوانی از دیدگاه روانشناسان دوره هایی است که فرد در آنها دارای جنبه های افراطی و اغراق آمیز درسلوک رفتار، توفان وفشارجسمانی، بحرانی ترین دوران زندگی، مرحله دگرگونی ژرف شخصیتی، نابسامانی در ساختار فیزیولوژیکی، بحران خود شناسی، مشکل اجتمایی شدن، مساله جنسی، بیماریهای روانی و مانند آنهاست .

 اسلام نیز این دوره را (سکرالشباب)تعبیر می کند که بیانگر درهم بودن اندیشه ها و عقاید زمان قدرت نیروی بدنی شور وتوان و....می باشد. بنابراین عوامل  متعددی در باورمندی جوانان نقش بازدارنده اقامه نماز دارد  که ناشی از چند عامل عمده  است که مختصرا  به  آنها اشاره می کنیم:

1-  نقش منفی محیط خانواده مثل رفاه زدگی وتجدد، عدم هماهنگی گفتار وکردار بزرگسالان وبی توجهی والدین

2-       نقش منفی محیط آموزشی

3-       نقش منفی محیط اجتماعی (تسامح وتساهل درجامعه،بد حجابی و.....)

4-       نقش منفی مربیان دینی و پرورشی

5-     نقش منفی گروه همسالان .بسیاری از غفلتها از مسائل مذهبی ناشی از مجالست با افراد غافل میباشد به طوری که گفته اند :نقش گروه همسالان آنقدر جدی است که گاهی می توان اندیشه ای را واژگون کند وحتی در این افراد واعتقادات آنها اثر می گزارد  که درروایت(الشهر علی خلیه القرینه )و چه بسیارند افرادی که بر اثر مباشرتهای گروه دوستان به بیراهه وفساد کشانده شده اند

6-       نقش منفی رسانه های تبلیغاتی احزاب سیاسی (توسط شبکه های ماهواره ای و اینترنت)توسعه دامنه تاثیرگزاری مطبوعات وسینما ومشکلات اقتصادی وبروز اختلاف میان احزاب وتشکلهای سیاسی می تواند ارزشهای دینی و بنیانهای اعتقادی جامعه را تحت تاثیر قرار داده وآسیب پذیر سازد

7-       عدم آگاهی و بینش کافی از فرایض مذهبی ،بخصوص نماز

8-       سستی و تنبلی   

آسیب‌های ناشی از غفلت از نماز : 

1- ابتلا به تنگی معیشت دردنیا : خداوند در سوره طه  آیه 124می فرماید (ومن اعرض عن ذکری فان له معیشه ضنکا)

هرکس ازیاد من اعراض کند همانا در دنیا معیشتش تنگ می شود و همه میدانیم که از بارزترین مصادیق ذکر در دین مبین اسلام (نماز) است. علامه طباطبایی در تفسیر این آیه در المیزان می گوید اگر خداوند فرمود کسیکه از ذکر من اعراض کند معیشتش تنگ میشود برای این است که کسی که خدا را فراموش کند وبااو قطع رابطه نماید دیگر چیزی غیراز دنیا نمی ماند که به او دل ببندد وآن را یگانه خود قرار دهد درنتیجه همه کوششهای او منحصر در دنیا می شود و فقط به اصلاح زندگی دنیایش می پردازد و روزبروز آن را توسعه بیشتری داده و به تمتع ازآن سرگرم می شود واین معیشت او را آرام نمیکند چه کم باشد چه زیاد برای اینکه هرچه ازآن بدست آورد به آن قانع نگشته و به آن راضی نمیشود و دایما تشنگی اش به جایی منتهی شود.پس چنین کسی دایما در فقر وتنگی بسر می برد.

 2- حضور در محافل غیرارزشی

 3- گرفتار شدن در دام شهوات

 4- تبعیت از راه شیطانی در جامعه .                                  

5-  دست وپازدن در دریای شک وتردید

 6- قطع ارتباط با عالم دینی و یا فرد مذهبی .

از جمله مواردی که دشمنان انقلاب اسلامی به دنبال آن هستند قطع ارتباط جوانان با علمای دین است . مستر همفر جاسوس کهنه کار انگلیسی می نویسد، باید اساس هر گونه نماز جماعتی را با اشاعه اتهامات به ائمه جمعه و جماعات بر هم زد و ازاستقبال مردم از آن کاست مخصوصا لازم است دلایلی بر فسق وفجور امام جماعت ارائه داد تا هر گونه رابطه ای بین امام وماموم با سوئ ظن و دشمنی با او از میان برد .

آسیبهای فراوان دیگری نیز برسر راه غفلت کنندگان از نماز وجود دارد که به علت محدودیت و رعایت اختصارازآنها صرف نظر می کنیم وبه نتیجه گیری وپیشنهاد این مختصر می پردازیم .

امروزه بیش از هر زمان دیگر  نیازمند تفکر واندیشه در باره اتخاذ مناسب ترین وموثرترین وروشهای پرورش وتقویت احساس مذهبی ورفتارهای خداجویانه در میان شکوفه های حیات وسرمایه های راستین جامعه فردای کشور اسلامییمان هستیم تا آنها را از گزند طوفانهای سهمگین بی اعتقادی وبی بندوباری حفظ کرده واز آسیبهای غفلت از معنویات به ویژه نماز مصون داریم .

اهمیت تقویت احساس مذهبی برای نسل ما در عصر حاضر به چند دلیل است :

1-    گسترش خطر اعتیاد به همه صورتهایش در جهان

2-    گسترش آلودگی در جهان امروز

3-    تبلیغات زهرآگین خصم در عصر جهانی بویژه در سرکوبی اسلام

4-    سوء استفاده از مذهب پذیری مردم و القائات  وارونه هر اسم مذهبی

5-    وجود دو راهی و شک و تردیدهای ناشی از ایسم‌های  موجود درجهان

6- وجود تمایل به بی قیدی ها واحساس رهایی از همه آنچه تحت عنوان قیدی است وبه همین ترتیب نیاز به تعدیل خود پرستی‌ها و خودمداری‌های بشر امروز وایجاد قید وکنترل برای سرای نفس انسان، بحث خود را در کلامی از استاد قرائتی خلاصه میکنم ، ایشان می فرماید :حقیقت آن است که در کارمعرفی نماز کوتاهی های زیادی شده است ونتیجه انکه نماز هنوز جایگاه شایسته خود را حتی در نظام اسلامی بدست نیاورده است . این مسئولیت سنگین بر دوش دانشوران وآشنایان به معارف اسلامی است که نماز را به همه وبخصوص به نسل جوان بهتر وگویا تر بشناساند. ازکودک دبستانی تا پژوهشگر دوره های عالی، هریک به فراخور ذهن ومعرفت خود می تواند درراه شناختن نماز ورازهای آن قدم هایی بردارند و با  ناشناخته هایی آشنا شوند، حتی عرفای بزرگ نیز برای ساکنان وادی معرفت،اسرار الصلاه نوشته وآموخته اند.

پیشنهادات و راهکارهای عملی:

1-       آموزش مربیان در رابطه با نحوه برخورد با دانش آموزان و جذب آنها به نماز

2-       برگزاری کلاسهای آموزش خانواده با موضوع نماز و چگونگی جذب جوانان به نماز

3-     جوان در برابر تحمیل تجربه بزرگسالان به او حساس و موضع گیراست،بنابراین آنان باید بجای تکرار واگویی تجربه های خود خواستار دریافت یافته هایی از تجربه های جوان وبحث وگفتگو پیرامون آن باشند

4-       تالیف و معرفی کتب سودمند که مورد علاقه جوانان نیز باشد

5-       بررسی وشناخت عوامل جاذبه و دافعه وبکار گیری آنها

6-       پرهیز از سختگیری های بیجا وغیر منطقی

7-       برقراری ارتباط صمیمی بین دونهاد خانه و مدرسه وهماهنگ نمودن روش تربیتی در این دو کانون

8-       گوش دادن به سوالات دانش آموزان وپاسخ به شبهاتهای القا شده با حضور صاحب نظران در مدرسه یا روحانیون

9-       هماهنگ کردن گفتار وکردار درخانه ومدرسه توسط اولیا ومربیان

10-   گنجاندن آثار واسرار نماز در کتب درسی

11-   پرهیز ازهرگونه برخورد قهرآمیز واجباری یا تحکمی با جوان برای اقامه نماز

12-   تنوع بخشیدن به برنامه های تبلیغاتی درمورد نماز جهت جذب سلیقه های مختلف

13-   تبلیغ نماز به شیوه و روشهای نوین

14-   توجه به معنویت در تمام اجزای نماز

15-  بهره گیری ازروشهای علمی خصوصا ازطریق تکریم وتشویق نوجوانان و جوانان

16-   انطباق علم وعمل ورفتار وکردار مسئولین ومبلغین دینی

17-   توجه به مبانی علمی نماز در کتب نماز

18-   استفاده از فیلم ، تمثیل وادبیات، جهت تشویق دانش آموزان به نماز

19-   استفاده از هنر برای ترسیم زیبایی دین.                                                   

منابع :

1- تفسیرالمیزان علامه طباطبایی                                                                               

2- قرآن کریم